Botanička bašta „Jevremovac“ – pluća Beograda

Njujork ima Central park, a Beograd „Jevremovac“, prvu botaničku baštu u Srbiji i jednu od najstarijih na svetu. Osnovana je u 19. veku (1874. godine), na predlog Josifa Pančića. Prvobitno je bila smeštena na Dorćolu, uz obalu Dunava, ali zbog opasnosti od stalnih poplava preseljena je na bezbedniju lokaciju. Naime, kralj Milan Obrenović je 1889. godine poklonio svoje imanje Velikoj školi, u znak sećanja na svog dedu Jevrema Obrenovića, Miloševog brata, koji je u tom delu grada imao plac, i po kome je bašta i dobila ime „Jevremovac“.

Botanička bašta „Jevremovac“ – pluća grada

„Jevremovac“ je danas pravi biser prestonice i botanička oaza mira i zelenila. Pored toga što čuva uspomenu na našeg velikog naučnika Josifa Pančića, osnivača i njenog prvog upravnika, koji je četrdeset godina proveo u prirodnjačkim istraživanjima, Botanička bašta ujedno je i nastavna jedinica Biološkog fakulteta u Beogradu, zajedno sa Institutom za botaniku. Ona služi naučnim radovima Univerziteta, ali je otvorena i za posetioce. Park Botaničke bašte idealno je mesto za učenje na otvorenom ili za prijatnu šetnju. Zbog specifičnog ambijenta, „Jevremovac“ je pravo sklonište za odmor, kao i česta destinacija za venčanja, snimanje popularnih televizijskih serija i filmova, te fotografisanje zelenih površina.

Ovaj zeleni raj u užem centru grada (Takovska 43), koji se proteže na skoro 5 hektara, pripada teritoriji opštine Stari grad, jednoj o tri centralne prestoničke opštine, i sa razlogom se smatra „plućima grada“. Okružena je značajnim saobraćajnicama. Omeđena je ulicama: Vojvode Dobrnjca (sa istočne strane), Bulevarom Despota Stefana (sa severne), Dalmatinskom (sa južne) i Takovskom (sa jugoistočne strane), koja je ujedno i granica sa opštinom Palilula, dok se sa zapadne strane nalazi kompleks zgrada.

Kako stići do Botaničke bašte „Jevremovac“?

Zahvaljujući svojoj lokaciji, Botanička bašta je odlično povezana sa svim delovima grada. Do nje se može doći korišćenjem železnice (BG: VOZ1), tramvaja (2, 5, 10) i trolejbusa (40) ili autobusa. Većina autobuskih linija pravi odličnu vezu sa Novim Beogradom (35, 27E, 16, 95, E6). Sa druge strane, autobuske linije 79, 27E i E6 povezuju baštu sa Mirijevom, 16 sa Karaburmom, 95 i 43 sa Borčom i Kotežom (preko Pančevačkog mosta). Sa Vidikovca u pravcu ka Karaburmi (i obrnuto) do Botaničke bašte možete doći linijom 23, a linijom 58 iz pravca Železnika. Ukoliko ste u centru grada, do nje možete lako i brzo i da dopešačite.

Za one koji žele da saznaju nešto više o samom mestu postoji i organizovan obilazak. Cena karte za odrasle iznosi 300 RSD, za studente svih fakulteta Univerziteta u Beogradu (uz indeks), trudnice, osobe sa posebnim potrebama i decu do 8 godina ulaz je besplatan, a za studente ostalih univerziteta cena je 150 dinara. Takođe, moguće je kupiti i mesečne ili godišnje pretplatne ulaznice. Radno vreme Botaničke bašte je od 9 do 17 h i za posetioce je tokom godine otvorena u periodu od 1. aprila do 1. novembra.

Šta možete videti u Botaničkoj bašti Beograd?

U samoj Botaničkoj bašti, koja je proglašena spomenikom kulture i spomenikom prirode II kategorije, pored otvorenog prostora, po svojoj lepoti posebno se izdvajaju Japanski vrt i Staklenik. U njoj se nalazi raznovrstan biljni fond od 1.000 biljnih vrsta sa različitih kontinenata, vrednim herbarijumom i bibliotekom. Ovo mesto zaista je idealno za mnoge lepe prilike, recimo za prvi sastanak ili beg od gradske vreve. Kada jednom posetite ovo „ostrvo zelenila“, nesumnjivo ćete mu se stalno vraćati. Naravno, Botanička bašta je pre svega zamišljena kao edukavno mesto, zbog čega i jeste u nadležnosti  Biološkog fakulteta.

Otvoreni prostor

Na glavnom ulazu u Botaničku baštu nalazi se spomenik njenom osnivaču i prvom upravniku – Josifu Pančiću.  Uređenim stazama možete se kretati vrlo lako, a kod svake biljke ćete naići na informaciju o kojoj se vrsti radi. Tu su i brojne klupice gde možete sesti ukoliko želite da predahnete, a postoje  i česme, gde se možete osvežiti. Otvoreni prostor Botaničke bašte „Jevremovac“ čini 14 površina koje su omeđene kolskim i pešačkim stazama. Sadrži biljni fond od preko hiljadu i trista vrsta grupisanih u geografske i ekološke celine. Osim što je bogat, ovaj fond je i veoma raznovrstan. U njemu se nalaze sistemske parcele, kamenjari, papratnjaci, bazeni sa lokvanjima i bambusi, dečji kutak i dr. Ima veoma retkih biljaka, koje potiču ne samo s Balkanskog poluostrva već i iz Kine, Japana i Okeanije.

Ipak, poseban biser bašte predstavlja Pančićeva omorika, endemična vrsta naše zemlje (vrsta koja raste u prirodi samo na određenim malim oblastima). U okviru parka naći ćete brestove stare i po više desetina godina, zbog čega se ubrajaju u najstarije stanovnike Botaničke bašte. Jedini ostaci nekadašnje šume koja je raskrčena za potrebe nastanka ovog značajnog spomenika prirode jesu stabla lužnjaka, cera i poljskog jasena.

Japanski vrt

Originalan japanski vrt, jedan od najlepih delova bašte, prava je harmonija biljaka, vode i kamena, koji u japanskim baštama predstavljaju tri osnovna elementa i svaki ima svoju simboliku.  Otvoren je 2004. godine, uz finansijsku pomoć Japana i zauzima dvadesetak ari zemlje. Predstavlja impozantnu kolekciju dalekoistočne flore i posebna je atrakcija, kao posebno lep i nesvakidašnji kutak. Zbog fotogeničnosti vrta, upravo u njemu nastaju prve bračne fotografije mnogih parova. U sredini vrta nalazi se jezerce koje se puni vodom iz izvora ispod bašte, a izvlači se sa dubine od stotinu metara. Tu je i čajni paviljon, koji u Japanu ima ritualan značaj, sa dva lepa mosta.

Tokom osmišljavanja vrta ništa nije bilo prepušteno slučaju, od odabira orijentacije, pa do konačnog rasporeda biljaka. On se po pravilu sastoji od reke i jezerceta sa ostrvom, do kojeg se stiže preko mosta. Izbor biljaka i njihova veličina, ujednačena i brižljivo osmišljena, odgovara izvesnim estetskim i simboličnim kriterijumima. Cveće je vrlo retko, osim onoga na drveću i po žbunovima, ili vodenih biljaka. Bor kao simbol dugog života, trešnjino drvo kao simbol mladosti, kao i bambus i javor, obavezno su prisutni, zbog čudesnih boja koje dobijaju u jesen. Japanski princip koji se sastoji u umanjivanju i jukstaponiranju nizova pejzaža (jezera, reka, šuma, planina…) ovde je više nego očigledan. Zvuk žuborenja vode i mali vodopad dodatno doprinosi opuštajućoj atmosferi. Za ovaj Japan u srcu Beograda i njegovu originalnost zaslužene su pejzažne arhitekte i profesori Šumarskog fakulteta Vera i Mihajlo Grbić.

Staklena bašta

U Botaničkoj bašti, tačnije u njenom severoistočnom delu, nalazi se staklenik koji pokriva oko 500 m² sa više od 1.000 tropskih, subtropskih i mediteranskih vrsta zeljastih i drvenastih biljaka. Predstavlja samo srce Botaničke bašte. Kupljen je krajem 19. veka ubrzo posle preseljenja na novu lokaciju, a delovi za njegovu izgradnju preneti su iz fabrike „Mozentin“ u Drezdenu. Jedan je od najvećih i najlepštih u ovom delu Evrope i u to vreme je bio jedan od najsklupljih i najsavremenijih staklenika u Evropi.

Neke od biljaka predstavljaju prave prirodne retkosti, atipične za naše krajeve. Ovde se nalazi čak i jezerce sa ribicama, a uske staze oko središnjeg dela vode u krug, zbog čega morate biti veoma pažljivi da ne biste oštetitili neku od biljaka. Izgrađen u viktorijanskom stilu, sa centralnom kupolom, manjom, i dva veća krila, deo je kulturne baštine Beograda, a 2014. godine je temeljno rekonstruisan nakon čitavog  veka propadanja.

Prostorije Instituta za botaniku

Prostorije Instituta obuhvataju upravnu zgradu, herbarijum sa 180.000 uzoraka (osnovan 1860. g. i uključen u Međunarodni direktorijum registrovanih herbarijuma sveta), slušaonicu, biblioteku iz 1853. godine (sa blizu 13.000 knjiga i spisa) i laboratorije. O Pančićevim prirodnjačkim istraživanjima svedoče mnogobrojni važni radovi, otkrića omorike i ramonde, a naročito je vredna zbirka njegovog herbarijuma (Herbarium Pancicarum), značajna za upoznavanje biljnog sveta naše zemlje i šireg balkanskog područja. Neki delovi zbirke, koje su okupatori Beograda slali u Beč, Budimpeštu, Sarajevo i Zagreb, nikada nisu vraćeni, što samo svedoči o njenoj velikoj vrednosti.