Muzej Nikole Tesle – jedinstvena institucija nauke i kulture

Muzej Nikole Tesle osnovan je u čast jednog od najvećih srpskih pronalazača u Beogradu 5. decembra 1952. godine. Vlada FNRJ je na osnovu predloga Saveta za nauku i kulturu Vlade donela Rešenje o osnivanju muzeja. Muzej je prvi put otvoren za javnost godine 1955.  i u to vreme, u Jugoslaviji je to bio prvi tehnički muzej. U muzeju je tada predstavljena stalna postavka modela Teslinih otkrića, izrađena verno na osnovu njegovih nacrta. Kada je urna sa posmrtnim pepelom doneta u Muzej Nikole Tesle 1957. godine, zvanično je upotpunjena stalna postavka.

Muzej Nikole Tesle jedinstvena je institucija nauke i kulture u Srbiji, i u svetu, u kojoj je sačuvano celokupno svedočanstvo o životu i stvaralaštvu jednog naučnog genija kakav je bio Nikola Tesla. U muzeju se danas nalazi više od 160 hiljada originalnih dokumenata, 2000 knjiga i časopisa, 1500 primeraka foto-materijala, 1200 istorijsko-tehničkih eksponata i preko 1000 crteža i planova.

UNESCO je u Registar „Pamćenja sveta“ (svetski registar kulturne dokumentacione baštine) 2003. godine uveo i Arhiv Muzeja Nikole Tesle, gde je takođe zastupljeno i Miroslavljevo jevanđelje.

Nikola Tesla

Nikola Tesla bio je srpski pronalazač, naučni genije u oblastima elektrotehnike i mašinstva. Rođen je u selu Smiljanu 1856. godine, a preminuo je 7. januara 1943. godine u hotelskom apartmanu hotela u Njujorku, u 87. godini života. Životni put, koji je prošao tokom XIX i XX veka, vodio je  Nikolu Teslu od sela Smiljana u Lici do Sjedinjenih Američkih Država. Nikolu Teslu danas gledamo kao čoveka koji je „izumeo dvadeseti vek“, tj. ljudi ga nazivaju „Prometej dvadesetog veka“.

Nikolu Teslu pokušavamo da razumemo kroz njegova otkrića, kroz znanje koje je plasirao svom a i vremenu posle njega, kroz ideje koje je čuvao u glavi. Prenos električne energije naizmeničnom strujom. Teslin transformator. Asinhroni i sinhroni motor. Obrtno magnetno polje. Polifazni sistemi. Prenos i modulacija radio-signala.  U medjunarodnom sistemu mernih jedinica, jedinica mere za gustinu magnetnog fluksa nazvana je po njemu – Tesla.

Muzej Nikole Tesle – Zbirka

Kolekciju eksponata, koja se može videti u muzeju, čini devet zbirki sa približno 1200 predmeta. Vredni sačuvani predmeti su originalna kolekcija i ostavljeni su kao nasledstvo srpskom narodu.

Kolekciju čine predmeti, koje je Tesla koristio baveći se istraživanjima iz oblasti mašinstva i elektrotehnike. Među predmetima možemo videti merne alate, predmete vezani za turbomašine, za merenje brzine, dužine i temperature, kao i pribor za tehničko crtanje i pisanje. Prototip Tesline pumpe i 5 brzinomera najvažniji su eksponati iz oblasti mašinstva. U oblasti elektrotehnike prikazani su sledeći eksponati: električni merni instrumenti, medicinski instrumenti, električni uređaji, kao i električni izolatori kojih ima najviše, čak 26 eksponata. Predmeti koji se mogu videti u muzeju korišćeni su u laboratoriji za ispitivanje električnih pojava i karakteristika rada električnih mašina. Eliminator statičkog elektriciteta i odsečak kabla sa Nijagare su dva eksponata koja se izdvajaju iz ove zbirke.

U kolekciji eksponata nalaze se dela likovne umetnosti, većinom pokloni poštovalaca Nikole Tesle, crteži i karikature. Medju slikama, pored dva uramljena akvarela sa jedrenjacima i čamcima koji plove po mirnoj vodi, nalazi se Teslin portret, koji su naslikali četvorica umetnika Ivan Benković, Jovan Barać, Diaz Buitrago i nepoznati umetnik.

Kolekciju eksponata, koji su prikazani u muzeju, sačinjavaju i predmeti za ličnu upotrebu, koje je koristio Nikola Tesla. Među njima posebno mesto zauzimaju predmeti vezani za poslednjih desetak godina života koje je proveo u hotelskoj sobi 3327 hotela Njujorker (krevet, frižider, metalni ormar).

Muzej čuva i veliki broj odevnih predmeta i modnih detalja, i ta zbirka je najbrojnija, a čine je i etnografski predmeti. Sačuvano je i devet odlikovanja, za koje je Nikola Tesla odlikovan u periodu od 1892. do 1939. godine. Takođe, u muzeju postoji posebna memorijalna zbirka u okviru koje se čuvaju urna sa Teslinim posmrtnim pepelom, posmrtni otisak desne ruke i posmrtna maska.

Muzej Nikole Tesle – Arhiva

Danas u Muzeju Nikole Tesle u Beogradu možete pronaći veliki broj ličnih predmeta iz života Nikole Tesle. Lična dokumenta, prepiske, planovi i crteži, šeme, foto materijal, naučne beleške i pisma predstavljaju njegovu ličnu arhivu.

Lična dokumenta koja se čuvaju u muzeju jesu Teslina krštenica, svedočanstva, američko državljanstvo, putovnica, tj. pasoš Nikole Tesle izdat u Zagrebu, diplome i dokumenta vezana za smrt i sahranu.

U muzeju se mogu pronaći i dokumenta vezana za pravne poslove Teslinih kompanija: čekovi i čekovne knjižice, nacrti osnivačkih dokumenata za kompanije, ugovori vezani za Tesline registrovane patente, kao i sudski sporovi.

Privatna pisma, koja je Tesla primao, kao i razglednice, telegrame, vizitkarte, ali i poslovna pisma čine deo arhiva muzeja. Dopisivao se sa ljudima iz sveta nauke, umetnosti, kulture i sporta, ali i sa potpuno anonimnim ljudima.

Teslini naučni radovi i patenti čine posebnu kategoriju predmeta u muzeju. Podela ove kategorije na 21 klasifikacionu grupu uradjena je još 1955. godine, i nikada promenjena. Navešćemo samo neke od njih: patenti, tehnike jake struje, mašinstvo, avijacija i vazduhoplovi, astronomija, mehanički oscilatori, patentni sporovi.

Poseban deo arhiva čine i planovi i crteži, koji su izdvojeni od naučnih radova i patenata zbog brojnosti, kao i foto materijal, gde se prikazuju zapisi izuma iz oblasti niskih i visokih struja, Teslin rad u laboratoriji, rad u oblasti mašinstva, fotografije bliskih ljudi.

Muzej Nikole Tesle – Biblioteka

Muzejska biblioteka sadrži 905 knjiga i 347 časopisa i novina. Ne tako veliki broj knjiga, ali ipak različit po sadržaju: rečnici, enciklopedije, inženjerski priručnici, književna dela. Knjige napisane stranim jezikom čine oko 80% knjižnog fonda, a od tog broja 70% je na engleskom jeziku. Što se tiče časopisa, Nikola Tesla je takođe bio zainteresovan za najrazličitije teme pa imamo zabavne i humorističke časopise, ali i stručne i naučne časopise.

Muzej čuva i deo novinski isečaka, koji nam govore o društvenom životu Nikole Tesle. Predstavljaju, možda, i najvredniji deo biblioteke. U odnosu na novinske isečke, čitajući sačuvane knjige i časopise imamo mogućnost da razumemo njegov književni ukus. Novinski članci pored svedočenja o Teslinom životu i radu, prikazuju nam društvo u kom je Tesla živeo i istraživao. Takođe, na osnovu novinskih isečaka možemo da naslutimo na kakav odziv javnosti su Teslina dela nailazila, kao i njegov genij.

Završna reč:

Muzej Nikole Tesle u Beograd čuva sećanje na jednog od najvećih umova koji su hodali planetom. Nikola Tesla je svojim vizijama bio daleko ispred svog vremena, u odnosu na tehnologiju koju je koristio, kao i na svest društva u kom je obitavao. Interesovanje za nauku, kao i njegova posvećenost nauci predstavljaju vrh na tom polju. Naučni genije, koji je kroz svoja otkrića prikazao koliko daleko ljudski um može da dotakne, i koliko ljudski um može daleko da vidi.